جوانان راه نجات خود را بدانند

امروزه اگر نگاهی هم ،حتی گذرا به جوانان داشته باشیم در می یابیم که اکثر آنان ، عمر گرانبهایِ جوانیِ خود را ، در راه سرگرمی ها ، هدف ها ،امیال وآرزوهای  بیهوده ی دنیوی تلف می کنند . یک مطلبی را میخواهم برای شما جوانان عزیز بازگو کنم ، شاید برایتان تازگی داشته باشد. خواهشا درآن تأمل کنید .
 اگر دقت کرده باشید عمر جوانی شما بین 18 تا 35 سال می باشد ، حال اگر شما، 200 سال هم عمر کنید به سن جوانی شما اضافه نخواهد شد بلکه فقط به سن پیری شما افزوده می شود یعنی اینکه شما در 200 سالِ زندگی دنیا ، فقط 17 سال جوان هستید  که شکل گیری دوران پیری شما هم منوط به همین 17 سال زندگی شما میباشد .
امام علی علیه السلام : کسی که در کوچکی با خواهش های نفسانی مجاهده نکرده باشد، در بزرگی به مقام فضل و شایستگی نائل نمی شود
علت عنایت و نگاه ویژه  خداوند ، پیامبران و علماء  به شما جوانان، نسبت به پیرانِ جامعه این است که زمینه تغییر و تحول فکری در شما بیشتر است چون قلبی پاک دارید و تعلقاتتان نسبت به مسائل دنیوی کمتر است .

امام علی علیه السلام می فرمایند :  بدرستیکه قلب نوجوان چونان زمین کاشته نشده است و آماده پذیرش هر بذری است که در آن پاشیده شود
ونیز پیغمبر اسلام میفرمایند : شما را نسبت به جوانان به نیکی سفارش میکنم ، چرا که آنان ، دلهای رقیق تری دارند . به راستی که خداوند ، مرا نوید بخش و بیم دهنده برانگیخت . آن هنگام ، جوانان با من هم پیمان شدند در حالی که پیران به مخالفت با من برخاستند
یکی از نکاتی که باید از این احادیث دریابیم این است که باید خیلی هواستان جمع باشد تا خدای نا کرده دشمن (شیطان و دستیاران دنیویش) ، سلامت نفس شما را تحت تأثیر تفکرات ، شبهات و حرف های اشتباه خود قرار نداده و در زمین قلب (اعتقاد و ایمان ) شما بذر بد نپاشند ، تا در راهی قدم بردارید که خواسته آنها را تأمین کند .
جوانان عزیز اگر شما دارای سه خصلت  باشید ، در دریای شبهات ، تفکرات و حرف های اشتباه هم قرار گیرید ، غرق نخواهید شد بلکه افراد دیگری را هم نجات خواهید داد .
آن سه خصلت عبارتست از :
1 – آزاده بودن           2 – شخصیت سالم          3 – تفکر و تدبر

آزاده بودن
1 - نقل شده است که امام حسین در روز عاشورا فرموده اند : اگر دین ندارید لااقل آزاده باشید
2 -  هرکه شهوت ها را رها کند آزاد خواهد شد ( بحارالانوار ج 74 ص 237 )
3 – عبادت کسانی که خدا را به طمع بهشت می پرستند عبادت تاجران است و عبادت کسانی که خدا را بخاطر ترس از جهنم می پرستند عبادت بردگان است و عبادت کسانی که خدا را بخاطر شکرگذاری نسبت به او می پرستند عبادت آزادگان است ( نهج البلاغه حکمت 237 )
4 – برده دیگری نباش که خدا تو را آزاد آفرید ( نهج البلاغه نامه 31 )
5 – دنیا خواه ناخواه منزلگاهی است برای بشر که چند صباحی در آن زندگی میکند و می رود ولی مردم در این دنیا دو دسته اند : یک دسته به بازار این جهان می آیند و خودشان را می فروشند و برده می سازند و دسته دومی مردمی هستند که خود را در این بازار دنیا می خرند و آزاد می سازند ( نهج الباغه حکمت 133 )
آزاده بودن در لغت معنی دهخدا یعنی "  آنکه بنده نباشد " .از این پنج حدیث در می یابیم که ما دو نوع آزادگی و حریت داریم
1 – حریت و آزاده بودن درمقابل اطاعت و بردگی برای انسانهای دیگر
2 -  حریت و آزاده بودن در مقابل نفس اماره و هواهای نفسانی
معنای اولی این است که برای جلب رضایت اربابان خود دست به هرکار ناشایستی نزنید . بلکه آزاده باشید و انسانیت خود را حراج نکنید . بعضی از انسان ها برای کسب مقام و پول و...... آزادی اندیشه و آزادی اختیار خود را که حتی خدا به خود اجازه مداخله را نداده ، به راحتی از خود سلب کرده و در اختیار اربابانِ تاجر قرار می دهند تا با تجارت آزادی آنها به سود های کلان برسند
معنای دومی این است که تابع هواهای نفسانی زود گذر دنیوی نباشید و خود را از زنجیر اسارت نفس اماره و شیطان برهانید و آزاده زندگی کنید . انسان به طور طبیعی دوست دارد آزاد باشد و در راه هوا و هوس خود گام بردارد و چون شیفته آزادی است، دوست ندارد هیچ کس وی را از خواهش های نفسانی اش باز دارد. خداوند در قرآن کریم این گونه به این حقیقت اشاره می کند: «بلکه انسان می خواهد که در طول حیاتش، در گناه و هوای نفس آزاد باشد )) طبیعی است که اگر این گونه از آزادی کنترل نشود، آسیب های فراوانی به شخص و هم به جامعه خواهد رساند .
یوسف پیامبر با وجودی که از نظر جسمانی کاملا برده بود و مثل یک کالا خرید و فروش می شد که حتی اختیار جان و مال و خوراک و پوشاک خود را نداشت اما از نظر اندیشه فکری ، اعتقادی و روحی کاملا آزاده بود
شخصیت سالم
کسی که بتواند تعادل بین جسم و روح خود را حفظ کند می توان گفت که او دارای شخصیت سالمی می باشد
به این معنا که انسان در حدود شرع نیازهای جسمانی خود را ارضا و همزمان با آن به ارضای نیازهای روانی نیز بپردازد . اسلام هماهنگی انگیزه های جسم و روح را در پیش گرفتن راه میانه ای میداند که به ایجاد تعادل میان جنبه های مادی و معنوی انسان منتهی شود . ضرورت تحقق این تعادل در شخصیت انسان در سوره قصص آیه 77 آمده است : (( و در آنچه خداوند به تو داده است سرای آخرت را جستجو کن و بهره ات را از دنیا فراموش مکن )) و در حدیثی از پیامبر اکرم داریم که بهترین امور میانه روی و پرهیز از افراط و تفریط است .
تفکر و تعقل
تفکر وتعقل  بمعنای بکار گرفتن نیروی عقل و اندیشه، برای استنتاج امور مُثمر ثمر است
عقل یکی از مواهب الهی و استعداد مخصوصی است که خداوند متعال به انسان عنایت فرموده تا با بکارگیری آن بتواند در مسیر زندگانی خود، راه سعادت و درستگاری را بپیماید، رسول خدا‌ فرموده‌اند: خداوند متعال به بندگانش چیزی بهتر از عقل نبخشیده است ( اصول کاافی، ج1، بااب عقل و جهل )
اسلام تنها در عبادات بدنی (چون نماز و روزه) و یا در عبادات مالی (چون خمس و زکات) منحصر نمی‌ شود، بلکه نوع دیگری از عبادت هم در آن وجود دارد که عبارت است از «عبادت ـ فکری» که اگر در مسیر تنبّه و بیداری و آگاهی بخشی به انسان بکار گرفته شود، از سالها عبادت بدنی هم برتر گفته شده است.
چند اصل برای تفکر وتعقل
1 - اقامه دلیل و برهان روشن: از محتوای آیه شریفه 126 سوره مبارکه «نحل» چنین مستفاد می‌شود که پذیرفتن هر ادعایی، منوط است به اقامه براهین و دلایل روشن، چرا که برهان و دلیل، پایه‌های استواری هرمدّعایی هستند: أدْعُ إلی سَبِیلِ ربِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالّتِی هِی أحْسَنُ
جناب بو‌علی (علیه الرحمه) در «اشارات» می‌گوید: کسی که هرحرفی را بدون برهان و دلیل بپذیرد، از لباس آدمی بیرون رفته است و متقابلاً می‌توان گفت که هرکسی هم که هرحرفی را بدون دلیل انکار نماید، او هم آدم نیست! آنگاه جناب بوعلی ادامه می‌دهد: اگر کلام عجیبی شنیدی، مادامیکه دلیلی برامکان یا عدم امکانش نداری، نه آنرا ردّ کن و نه قبول، تا وقتی که دلیل و برهانی بدست آوری .
 در خود قرآن کریم نیز از ابزار استدلال و برهان استفاده شده و برای معتبر شناختن استدلال و تعقل، چه دلیلی از این بالاتر که خود قرآن مجید، در بسیاری از مسایل به استدلال عقلی واقامه برهان عقلانی روی آورده است. مثلاً در آیه «قُلْ لَوْ کانَ فِیهما آلِهَة إلاّ اللّه لَفَسَدَتا»، یک قیاس استدلالی و برهان عقلی بکار رفته است.
 2 - پشتوانه علمی: مایه تفکُّر، علم است و امر به هرچیزی، امر به مقدمه آن است و چون تفکُّر بدون علم میسّر نیست، لذا امر به تفکّر، خود امر به سرمایه آن (کسب علم) نیز هست .پس انسان برای تفکُّر، ابتدا باید علوم مورد نیاز را کسب نماید و آنگاه با تکیه برآن به تجزیه و تحلیل و تعقُّل روی‌آورد که تفکُّر بدون پشتوانه علمی، در مَثَل چون کارخانه‌ای است که مواد خام اولیه کم دارد و قهراً محصولش نیز کم خواهد بود . چنین است که قرآن کریم می‌فرماید: «وَلا تَقْفُ مَا لَیسَ لَکَ بِهِ عِلْم »از آنچه که نمی دانی پیروی مکن .سوره اسراء، آیه 36
3 - ژرف نگری: تفکُّر اگر سطحی و پراکنده باشد، فایده و اثری برآن مترتّب نیست، ولی اگر مبتنی برمطالعات و آزمایشها و حسابگریهای دقیق باشد، بسیار مفید و سرمایه بزرگی برای پیشرفت جامعه بشری واقع خواهد شد.
4 - دوری از تعصب: حقیقت جویی،جدای از تعصّب کور و جاهلانه است. آنکه در پی یافتن حقیقت است، باید با دیدی واقع بینانه به ابزار و افکار خود بنگرد و در این راه برفکر و رأی اشتباه خویش پافشاری ننماید که حقیقت آنرا به وضوح در قرآن میبینیم ، در آیه 18 سوره زمر خداوند می فرمایند : همان کسانى را که قول [نیک و حق‏] را مى‏شنوند و آنگاه از بهترین آن پیروى مى‏کنند، اینانند که خداوند هدایتشان کرده است و اینانند که خردمندانند

به امید آنروزی که جوانان ما به دور از جهل و غفلت زندگی کنند انشالله

پی نوشت ها : سایت های حوزه ،تبیان ،چشمه نور و کتابهای حکمت جوان و حکمت ها و اندرزهای شهید مطهری